Commons:Kategorie
Struktura kategorii jest podstawowym sposobem organizacji plików na Commons. Bardzo ważne jest, aby każdy plik mógł być znaleziony dzięki przeglądaniu struktury kategorii. Aby to umożliwić, każdy plik musi być umieszczony bezpośrednio w jakiejś kategorii, i/lub na stronie z galerią, która też należy do jakiejś kategorii. Każda kategoria powinna należeć do bardziej ogólnej kategorii, tak by cały system tworzył strukturę hierarchiczną.
Contents
Kategorie czy galerie?[edit]
Zwróć uwagę na "i/lub" w poprzednim akapicie. Niektórzy wikipedyści są zdania, że jeżeli plik jest umieszczony na stronie galerii, wystarczy jeżeli tylko galeria jest dodana do kategorii. Inni sądzą, że każdy plik powinien również należeć do kategorii. Konsensus w tej sprawie, osiągnięty przez głosowanie, stanowi iż oba systemy są równie obowiązujące i powinny być używane równolegle. Nie usuwaj kategorii tylko dlatego, że grafika jest umieszczona na skategoryzowanej galerii. Mamy nadzieję, że w przyszłości oprogramowanie zostanie poprawione w taki sposób, że funkcjonalności galerii i kategorii zostaną połączone. Zautomatyzowane narzędzia służące znajdowaniu grafik muszą przeszukiwać zarówno kategorie, jak i galerie.
Wykorzystywanie kategorii[edit]
Aby dodać stronę (grafikę, stronę galerii, stronę kategorii) do kategorii, wpisz [[Category:Nazwa kategorii]] na końcu strony. Informacje, jak znaleźć dobrą kategorię dla plików które ładujesz oraz galerii, znajdziesz w sekcji Kategoryzacja załadowanych plików poniżej.
Rzadko istnieje potrzeba utworzenia nowej kategorii — zanim to zrobisz, upewnij się, że znasz strukturę istniejących kategorii oraz zwyczaje i zasady stosowane na Commons. Sprawdź, czy istnieje schemat kategorii lub projekt Commons dla twojego tematu, i postępuj według zasad które tam opisano.
Aby stworzyć nową kategorię, najpierw wpisz jej nazwę na stronie dodawanej do kategorii - tak jak to opisano powyżej. Następnie kliknij w czerwony link do tej kategorii — teraz możesz edytować stronę kategorii, tak samo jak każdą inną stronę wiki. Strona kategorii powinna zawierać następujące informacje (uszeregowane wg ważności):
- Linki do kategorii, które umieszczają ją w jednej lub więcej nadrzędnych kategorii.
- Krótki opis wyjaśniający, co powinno się znajdować w kategorii. Angielski jest językiem preferowanym, ale można też dodać opisy w innych językach.
- Linki międzywiki (interwiki) do kategorii lub stron na ten sam temat na Wikipediach.
Kategorie powinny być nazwane zawsze po angielsku - nadal nie potrafimy obsługiwać nazw kategorii w różnych językach, ale ten problem powinien zostać rozwiązany poprzez odpowiednie zmiany w oprogramowaniu MediaWiki (patrz bugzilla:5638). Tworzenie poplątanych struktur kategorii w różnych językach tylko pogorszyłoby sprawę.
Kategorie dotyczące form żywych powinny używać nazwy naukowej (łacińskiej).
Kategorie odnoszące się do przedmiotów lub ludzi powinny mieć generalnie nazwy w liczbie mnogiej: Category:Tools (narzędzia), Category:Artists (artyści), Category:Lakes (jeziora) itd., w przeciwieństwie do: Category:History (historia), Category:Weather (pogoda), Category:Music (muzyka).
Ogólna dyskusja na temat cech kategorii MediaWiki znajduje się na stronie m:Help:Categories.
Kategoryzacja załadowanych plików[edit]
Zawsze powinieneś umieścić załadowane przez siebie pliki w kategorii i/lub na stronie galerii odpowiedniej dla tematu, tak aby twój wkład mógł być znaleziony i użyty przez innych. Kategorie (lub galerie) które wybierzesz powinny dawać odpowiedź na co najmniej jedno z poniższych pytań:
- co? / kogo? co lub kogo pokazuje grafika? Na przykład Category:Houses (domy) lub Category:Jimbo Wales
- gdzie? gdzie zostało zrobione zdjęcie? Oczywiście jest to szczególnie ważne dla zdjęć przedstawiających jakieś miejsca. Np. Category:Saxony (Saksonia)
- kiedy? stosowane w przypadku, gdy istnieje jakiś kontekst historyczny. Np. Category:World War II (II wojna światowa)
- jak? powinno dostarczać informacji o typie pliku, np. Category:Audio
- kto? jeżeli twórca jest dobrze znany, warto kategoryzować wg nazwiska, np. Category:Rembrandt; możesz także użyć stron z przestrzeni nazw Twórca jako szablonów, aby to osiągnąć. Szczegóły na stronie Commons:Creator.
Aby znaleźć odpowiednią kategorię dla swoich plików, powinieneś zacząć poszukiwania od najbardziej ogólnej kategorii. Następnie zawężaj wybór, schodząc do coraz niższych podkategorii, aż znajdziesz najwęższą możliwą kategorię odpowiadającą twojemu plikowi. Możesz przeszukiwać strukturę kategorii korzystając z kolejnych linków do podkategorii, albo rozwijając drzewko podkategorii klikając na mały symbol + przy nazwie kategorii. Poniższa sekcja struktura kategorii może stanowić punkt wyjścia. Możesz też spróbować wykorzystać CommonSense, narzędzie stworzone aby pomagać w kategoryzacji na podstawie słów kluczowych.
Ogólnie, pliki powinny być umieszczone w najbardziej szczegółowej kategorii, jaka istnieje dla danego tematu. Na przykład, pliki w Category:Paris (Paryż) nie powinny być jednocześnie zawarte w Category:France (Francja) (zobacz też poniższą sekcję nadmierna kategoryzacja). Jeżeli nie znalazłeś pasującej kategorii, możesz ją stworzyć — ale najpierw uważnie przeczytaj sekcję wykorzystywanie kategorii.
Nie oznacza to, że grafika może należeć tylko do jednej kategorii; znaczy to, że grafiki nie powinny być umieszczane w zbędnych lub zbyt ogólnych kategoriach. Na przykład, zdjęcie przedstawiające niedźwiedzia polarnego uratowanego z góry lodowej przez helikopter powinno być umieszczone w kategoriach: Category:Ursus maritimus (niedźwiedź polarny), Category:Icebergs (góry lodowe), Category:Helicopters (helikoptery) i Category:Search and Rescue (ratownictwo). Nie powinno być jednak umieszczone w kategoriach: Category:Ursidae (niedźwiedziowate) ani Category:Aircraft (lotnictwo).
Podaj tyle szczegółów na temat ładowanych przez siebie plików, ile tylko możliwe — szablon informacji Template:Information podpowiada, co należałoby w niej zawrzeć. Musisz także podać informacje o licencji - szczegóły znajdziesz na stronie Commons:Licensing. Na stronie Commons:Zakres projektu znajdziesz informację, jakie zasoby są odpowiednie dla Commons.
Przykład[edit]
Na przykład, jeżeli ładujesz diagram obrazujący orbitę komet, na stronie opisu grafiki dodałbyś następujące kategorie:
[[Category:Diagrams]] [[Category:Comets]]
Sprawi to, że diagram pojawi się jednocześnie w kategorii Diagramy, oraz w kategorii Komety.
Struktura kategorii[edit]
Struktura kategorii (idealna) jest hierarchią z pojedynczą kategorią wyjściową, Category:CommonsRoot. Wszystkie kategorie (z wyjątkiem głównej - CommonsRoot) powinny być zawarte w co najmniej jednej innej kategorii, i nie powinno być żadnych cykli (tzn. kategoria nie powinna zawierać siebie samej, ani bezpośrednio ani pośrednio). Struktura kategorii powinna odzwierciedlać hierarchię pojęć, od najbardziej ogólnych w dół do bardzo szczegółowych.
Najwyższe kategorie (zawarte bezpośrednio w CommonsRoot) obrazują podział struktury kategorii według celu, dla jakiego zostały stworzone:
- Category:Commons - zawiera kategorie traktujące o zasadach, procedurach i zadaniach administracyjnych. Pliki mogą się znajdować w tej części struktury tylko wtedy, kiedy jest z nimi jakiś problem.
- Category:Image sources - służy do kategoryzacji plików według źródła ich pochodzenia (konkretne książki, zbiory itp.)
- Category:Copyright statuses - dla kategorii opisujących status licencyjny plików w nich zawartych. Grafikę można umieścić w jednej lub kilku z tych kategorii, używając odpowiedniego opisu licencji.
- Category:Media types - dla kategorii opisujących typ pliku, np. Audio itp. Zwróćmy uwagę, że ten typ kategoryzacji jest zwykle omijany w przypadku grafik, gdyż zdecydowana większość plików na Commons to różnego rodzaju grafiki.
- Category:Topics - jest to źródłowa kategoria dla hierarchii według tematu. Wszystkie pliki powinny być umieszczone w jednej lub kilku kategoriach z tej części struktury, aby umożliwić innym znalezienie ich wg tematu.
- Category:User - używana dla kategorii zawierających wikipedystów działających na Commons, pogrupowanych np. wg języka jakim mówią. Zawiera również kategorię galerii wikipedysty, służącą do tworzenia własnych (tzn. nie powiązanych tematycznie) galerii przez użytkowników.
Nadmierna kategoryzacja[edit]
Nadmierna kategoryzacja zdarza się, kiedy grafika jest umieszczona w kilku kategoriach w obrębie jednego drzewa. Generalna zasada brzmi zawsze umieszczaj grafikę w najbardziej szczegółowej kategorii, a nie w kategoriach ją poprzedzających. Przykład:
Przypuśćmy, że mamy kule w kolorze żółtym. Możemy pomyśleć o kategorii Category:Yellow spheres (żółte kule) oraz o kategorii Category:Spheres (kule). Obrazek, jaki chcemy skategoryzować, przedstawia żółte szklane kulki do gry. Dodajemy plik do kategorii Category:Yellow spheres. Gdybyśmy teraz dodali plik jeszcze do kategorii Category:Spheres, będzie to nadmierna kategoryzacja: ponieważ już wiemy, że przedstawione przedmioty to kule. Stosuje się to do większości grafik: jak wspomniano powyżej, pliki z kategorii Category:Paris nie powinny być jednocześnie w kategorii Category:France, pliki z kategorii Category:Albert Einstein nie powinny być jednocześnie w kategorii Category:Physicists from Germany (fizycy z Niemiec) itd.
Dlaczego nadmierna kategoryzacja to problem[edit]
Zwykle przyjmuje się, że im więcej kategorii przypiszemy do grafiki, tym łatwiej będzie ją znaleźć. Kolejny przykład: podążając za tą logiką, każde zdjęcie przedstawiające człowieka powinno być w kategorii Ludzie, bo nawet jeżeli nie wiesz na temat osoby której szukasz nic ponad to, że jest człowiekiem, będziesz w stanie ją znaleźć. Rezultat to przepełniona kategoria nadrzędna, w której musisz przejrzeć setki, albo nawet tysiące grafik zanim znajdziesz to, czego szukasz. Prawdopodobnie nie znajdziesz tego, kogo szukasz, a co więcej, osoba która szuka ogólnego zdjęcia człowieka ażeby zilustrować artykuł pl:Człowiek, dojdzie do wniosku że nie jest w stanie go znaleźć w morzu zdjęć gwiazd filmowych, naukowców i polityków.
Na niższych poziomach problem nie będzie tak widoczny, bo liczba grafik będzie mniejsza — ale i tak może sięgać setek. Jednak problem istnieje nadal: wróćmy do Einsteina. Wiem, że był fizykiem, więc zaglądam tam. Znajduję w końcu jakieś zdjęcie pomiędzy setkami w tej kategorii - nie jest najlepsze, ale jedyne jakie znalazłem. Skoro znalazłem tu jakieś zdjęcie, zakładam że nigdzie indziej nie ma ukrytych więcej zdjęć, zamiast spojrzeć dalej do kategorii Category:Physicists from Germany (fizycy z Niemiec) i dalej do znalezionej tam podkategorii Category:Albert Einstein, gdzie mógłbym znaleźć lepsze. Jak więc widać, nadmierna kategoryzacja prowadzi do dwóch problemów: nadrzędna kategoria jest zaśmiecona, a użytkownicy zatrzymują poszukiwania najbardziej odpowiedniej kategorii, jeżeli znaleźli taką która zawiera odpowiedni obrazek.
Niewłaściwa kategoryzacja kategorii powoduje nadmierną kategoryzację[edit]
Może to dziwnie zabrzmieć, ale niedostateczna kategoryzacja może spowodować nadmierną kategoryzację. Zdarza się to, kiedy kategoria jest niepoprawnie skategoryzowana, prowadząc do tego, że użytkownicy będą dodawali niepotrzebne kategorie po to, aby umieścić ją w tej właściwej. Przykład: Category:Eivør Pálsdóttir należała tylko do kategorii Category:People by alphabet (ludzie wg alfabetu). Jeżeli więc dodam zdjęcie tej osoby, i wiem kim ona jest, umieszczę to zdjęcie również w kategoriach Category:People of the Faroe Islands (ludzie z Wysp Owczych) i Category:Vocalists (wokaliści). Będzie to nadmierna kategoryzacja, spowodowałem bałagan w nadrzędnych kategoriach dodając grafikę bezpośrednio do nich.
Podobny problem to błędna kategoryzacja: Category:Notting Hill przez ponad miesiąc była umieszczona w Category:London. Osobę ładującą nowe zdjęcie będzie kusiło, aby dodać je do Category:Kensington and Chelsea, bo w tej dzielnicy leży Notting Hill. Zamiast tego, każda grafika powinna należeć do jak najbardziej szczegółowcych kategorii, a te kategorie powinny być z kolei umieszczone w jak najbardziej szczegółowych kategoriach nadrzędnych.
Kiedy natkniesz się na taką sytuację, popraw przypisanie do kategorii, jeżeli jesteś w stanie to zrobić. Pozwoli to nie tylko uniknąć nadmiernej kategoryzacji, ale również ułatwi poruszanie się po drzewie kategorii.
